Etiquetas
A dureza da vida estala sem contemplação na poesia de Rosalia de Castro (1837-1885). Nela não há amabilidades ou concessões ao sentimentalismo, tão só a dor de ver o mundo ao redor, a raiva e a amargura de quanto a vida é difícil quando pão e liberdade faltam, ainda que vez por outra uma nota pessoal surja.
Deixo uma curta escolha.
*
Este vai-se, aquele vai-se,
e todos, todos se vão:
Galiza sem homens ficas
que te possam trabalhar.
Tens, em troca, órfãos e órfãs
e campos de solidão;
e mães que não têm filhos
e filhos que não têm pais.
E tens corações que sofrem
longas ausências mortais.
Viúvas de vivos e mortos
que ninguém consolará.
**
Foi a Páscoa enxuta,
choveu no São João.
À Galiza a fome
logo chegará.
Com melancolia
olham o mar
os que noutras terras
têm de buscar pão.
***
Meses do inverno frios
que eu amo a todo o amar:
meses dos fartos rios
e o doce amor do lar.
Meses das tempestades
que imagem são da dor
que aflige as mocidades
e as vidas corta em flor.
Chegai, e atrás do Outono
que as folhas faz morrer,
nelas deixai que o sono
eu durma no não-ser.
E quando o Sol formoso
de Abril sorria outra vez,
dê luz ao meu repouso,
já não ao meu sofrer.
****
Dizem alguns: Minha terra!
Dizem outros: Meu carinho!
E este: Minhas lembranças!
E aquele: Oh, meus amigos!
Todos suspiram, todos,
por algum bem perdido.
Eu só não digo nada.
Eu só nunca suspiro.
Que o meu corpo de terra
e o meu cansado espírito,
aonde quer que eu vá
vão comigo.
*****
Mas vê que o meu coração
é uma rosa de cem folhas,
e cada folha é uma pena
que vive apegada noutra.
Tiras uma, tiras duas,
penas me ficam de sobra;
dez hoje, amanhã quarenta,
desfolha que te desfolha…
O coração me arrancaras
se me as arrancasses todas!
******
Tal como as nuvens
que o vento leva
e agora ensombram, e agora alegram
os espaços imensos do céu,
assim as ideias
loucas que eu tenho
as imagens de múltiplas formas
de cores estranhas, de feitios incertos
agora ensombram
agora aclaram
o fundo sem fundo do meu pensamento
Poemas em adaptação do galego por Ernesto Guerra da Cal.
Transcritos de Rosalia de Castro, Antologia Poética e Cancioneiro Rosaliniano, Guimarães Editores, Lisboa, 1985.
Termino com o Cantar Gallego XXVII que dá bem conta dos sentimentos de galegos perante Castela e castelhanos.
A transcrição feita a partir da edição Aguilar, Rosalia de Castro, Obras Completas, Madrid, 1947, levantou-me dúvidas de ortografia do galego, que desconheço. Se algum leitor com domínio do galego identificar erros ortográficos agradeço se os referir.
Cantar Gallego XXVII
Castellanos de Castilla,
tratade ben ós galegos;
cando van, van como rosas;
cando vén, vén como negros!
Cando foi, iba sorrindo,
cando veu, viña morrendo;
a luciña d’os meus ollos,
o amantiño do meu peito.
Aquel, máis que neve branco,
aquel de doçuras cheyo,
aquel por quen eu vivía
e sin quen vivir non quero.
Foi a Castilla por pan
e saramagos lle deron;
déronlle fel por bebida,
peniñas por alimento.
Déronlle, en fin, canto amargo
tén â vida no seu seo…
¡Casteláns, casteláns,
tendes coraçón de ferro!
¡Ai!, no meu coraçonciño
xa non pode haber contento,
qu’ está de dolor ferido,
qu’ está de loito cuberto.
Morreu aquel qu’ eu quería
e para min n’ hai consolo:
so hai para min, Castilla,
a mala lei que che teño.
Permita Deus, casteláns,
casteláns que aborrezo,
que antes os galegos morran
que ir a pedirvos sustento.
Pois tan mal coraçón tendes,
secos fillos do deserto,
que se amargo pan vos gañan,
dádesllo envolto en veneno.
Aló van, mal pocadiños,
todos de esperanzas cheyos,
e volven, ¡as!, sen ventura
cun caudal de desprezos.
Van probes e tornan probes,
van sans e tornan enfermos,
que anque eles son como rosas,
tratádelos como negros.
¡Casteláns de Castela,
tendes corazón de aceiro,
alma como as penas dura,
e sen entrañas o peito!
En tros de palla sentados,
sen fundamentos, soberbos,
pensas que os nosos filliños
para servirvos naceron.
E nunca tan torpe idea,
tan criminal pensamento
coubo en máis fatuas cabezas
ni en máis fatuos sentimentos.
Que Castela e Casteláns,
todos nun montón, a eito,
non valen o que unha herbiña
destes nosos campos frescos.
Só pezoñosas charcas
detidas no ardente solo
tes, Castela, que humedezan
eses teus labios sedentos.
Que o mar deixoute esquecida
e lonxe de ti correron
as brandas augas que traen
de plantas sen sementeiros.
Nin árbores que dean sombra,
nin sombra que preste alento…
Chaira e sempre chaira,
deserto e sempre deserto…
Esto che tocou, coitada,
por herdanza no universo,
¡miserable fanfurriñeira!,
triste herdanza foi por certo.
En verdade non hai, Castela,
nada coma ti tan feo,
que aínda mellor que Castela
valera dicir inferno.
¿Por que aló fuches, meu ben?
¡Nunca tal houberas feito!
¡Trocar campiños floridos
por tristes campos sen rego!
¡Trocar tan claras fontiñas,
ríos tan murmuradores
por seco polbo que nunca
mollan as bágoas do ceo!
Mais, ¡ai!, de onda min te fuches
sen dó do meu sentimento,
e aló a vida che quitaron ,
aló a mortiña che deron.
Morriches, meu queridiño,
e para min non hai consolo,
que onde antes te vía, agora,
xa solo unta tomba vexo.
Triste como a mesma noite,
farto de dolor o peito,
pídolle a Deus que me mate,
porque xa vivir non quero.
Mais en tanto non me mata,
casteláns que aborrezo,
hei, para vergonza,
heivos de cantar xemendo:
¡Casteláns de Castela,
tratade ben ós galegos:
cando van, van como rosas;
cando vén, vén como negros!
Abre o artigo a imagem de uma pintura de Gustave Courbet (1819-1877).